بدبینی و علل و درمان آن

بدبینی چیست؟

بدبینی یعنی تمایل به داشتن افکار منفی و منفی فکر کردن. فرد بدبین در بیشتر موارد روی جنبه‌های منفی هر موضوعی تمرکز می‌کند و همیشه منتظر بدترین‌ها است. فرد بدبین بیشتر جنبه‌های تاریک یک اتفاق را می‌بیند. آن‌ها خودشان را به عنوان کسانی می‌بینند که در هیچ چیز نقشی ندارند و نمی‌توانند هیچ تأثیری روی دنیا بگذارند. اغلب می‌گویند «همین است که هست». آن‌ها همیشه شانس موفقیت را به عوامل خارجی غیر قابل کنترل نسبت می‌دهند.

دلایل بدبینی چیست؟

تحقیقات نشان می‌دهد که بدبینی می‌تواند از ساختارهای ژنتیک ناشی شود و افراد آن را به ارث برده باشند. یعنی شما به طور ذاتی به دنیا نگاه بد دارید و این از اوایل کودکی خود را نشان می‌دهد. با این حال عوامل محیطی و تربیتی نقش پر رنگ‌تری در این جریان دارند. همراهی مداوم با افرادی که مدام از ناامیدی و بی فایده بودن زندگی صحبت می‌کنند در بدبینی شما نقش دارد. والدینی که خواسته یا ناخواسته انگیزه‌ها و زیبایی رویاها را در شما سرکوب کرده‌اند نیز می‌توانند عللی بر بدبینی شما باشد. همچنین تجربه شکست‌های متعدد در زندگی شما را افسرده و ناامید کرده و باعث می‌شود در ادامه زندگی بدبین‌تر و محافظه کارتر باشید. افراد دارای افسردگی ملانکولیک نسبت به دیگران بدبینی بیشتری دارند.

آیا بد بینی فایده ای هم دارد؟

شاید برای شما عجیب باشد اما بدبینی در حد طبیعی آن، می‌تواند مفید باشد. بدبینی فقط تفکر منفی نیست بلکه کسانی که فقط نیمه خالی لیوان را می‌بینند، همیشه روی نتیجه تمرکز دارند. افراد خوش بین انتظار دارند همیشه نتایج مثبت اتفاق بیفتد و در صورت شکست ضربه بیشتری می‌خورند، در صورتی که افراد بدبین همیشه منتظر بدترین نتیجه هستند و این آمادگی مقابله آن‌ها با اتفاقات بد را بیشتر می‌کند.

نوعی از بدبینی به نام بدبینی دفاعی وجود دارد که نه تنها فرد را به هدف هایش می‌رساند، بلکه به آن‌ها پاداش‌های غیر منتظره‌ای می‌دهد. این افراد انتظار کمتری از نتیجه دارند و در صورت دیدن نتیجه مثبت، حال خوبی نصیبشان می‌شود.

همچنین، افراد بدبین از اخبار بد آسیب کمتری می‌خورند و حتی می‌تواند به افزایش اعتماد به نفس آن‌ها کمک کند. بدبینی شاید در جاهایی به شما کمک کند، اما به طور کلی، سلامت روان شما را کاهش داده و در روابط اجتماعی شما اختلال ایجاد می‌کند.

چه عواملی بدبینی را تشدید می‌کند؟

یکی از اصلی‌ترین دلایلی که فرد بدبین به مسیر اشتباهش ادامه می‌دهد، همراهی دیگران و عدم درخواست کمک توسط این افراد است. افراد بدبین خود را واقع بین می‌دانند و به دلیل انتقادگری‌های بیش از حد، ممکن است دیگران هم به او نزدیک شوند. بدبینی یک بیماری است که در صورت تشدید، به شک و سوءظن و توهم‌های آسیب زا منجر می‌شود. بسیاری از جدایی‌ها، مشکلات شغلی، حتی نزاع‌ها و درگیری‌ها به دلیل بها دادن زیاد به بدبینی است. 1

پیامدهای بدبینی

بدبینى، پیامدهاى نامطلوبى در زندگى فردى و اجتماعى انسان دارد که برخى در زیر مى‏ آید:

الف) آثار فردى

اول مردم گریزى: زندگى اجتماعى بر اساس انس و الفت میان انسان ها و اعتماد متقابل است، اگر انسان ها به یکدیگر بدگمان شوند، اعتماد متقابل خدشه دار مى ‏شود و انس و الفت به تنفّر و دیگر گریزى مبدل مى‏ شود و فرد بدگمان از دیگران مى ‏گریزد، فاصله مى ‏گیرد و تنها مى ‏شود.

دوم تباهى عبادت: بدگمانى به دیگران و ترتیب اثر دادن به آن، عبادت انسان را فاسد مى ‏کند و کوله ‏بارى از گناه براى انسان به ارمغان مى ‏آورد. 

سوم هلاکت: بدگمانى یکى از بیماری هاى خطرناک روحى است و شخص بدبین و بدگمان، همواره عذاب مى ‏کشد و آیینه دلش بر اثر افکار و خیال هاى باطل تیره شده و از این رهگذر سلامت خود را نیز با گذشت زمان از دست مى‏ دهد و به واسطه یأس و ناامیدى ناشى از سوء ظن، خود را به هلاکت مى ‏رساند.

ب) آثار اجتماعى

اول عدم اعتماد متقابل: بدگمانى، روح اعتماد جمعى را خدشه دار کرده و امنیت ‏اجتماعى را از بین مى‏ برد، به گونه ای که هیچ کس به دیگرى اعتماد و اطمینان نمى ‏کند. افراد با دیده خیانتکار به هم مى ‏نگرند و از هم دیگر مى ‏گریزند.

دوم فساد کارها و بر انگیختن دیگران بر شرارت ها: از جمله آثار بدگمانى این است که کارهاى شایسته به فساد کشانده شود؛ زیرا بدگمانى، بى اعتمادى پدید مى‏ آورد و بى اعتمادى، واکنش هاى منفى را در دیگران بر مى‏ انگیزد و به جاى انجام کارها از روى دلسوزى و علاقه، آنان را به برخوردهاى تصنّعى-براى جلب اعتماد- یا به کار شکنى، مشکل تراشى و پیچیده ساختن انجام کارها وادار مى ‏سازد. به عبارت دیگر؛ بدگمانى، انسان هاى قابل اعتماد و درستکار را به استفاده از روش هاى نادرست مى ‏کشاند. 2

راهکارهای درمانی

1- ذهن و ضمیر ما همچون ظرفی بزرگ و بهتر بگوییم مثل کامپیوتری پیچیده، اطلاعات، تجربیات و اخبار را در خود جای داده، آن ها را پردازش نموده و دستورات لازم را صادر می کند. آدم بدبین به دلیل دیدن و شنیدن مکرر و مداوم بدی ها و شکست و ناکافی های فراوان، اطلاعاتی منفی و سیاه از محیط در مخزن ذهن خود بایگانی نموده و تحت تأثیر آن ها به مرور به تجربه و تحلیل ورودی ها می پردازد. اگر چه انسان می‌تواند بر خلاف اطلاعات عمل کند و با اراده و اعتقاد خویش در برابر تمامی تحمیلات و تلقینات و تعلیمات بایستد، امّا این گروه جزو اقلیت بسیار ناچیز قرار می گیرند. اکثریت مطلق افراد بشر بر اساس فرایند تعلیم و تربیت عمل نموده و تحت تأثیر وراثت و داده های محیطی، رویکرد و عملکردشان همآهنگ با این دو عنصر هم تربیتی می شود.

بنابراین برای معالجه و درمان ریشه ای سوءظن و بدبینی می بایست ورودی های ذهن و ضمیر خود را کنترل کنید چشم و گوش و دهان سه شاهراه مهم ورودی های ذهن ما می باشند، لذا مراقب دیدنی ها و شنیدنی ها و خوردنی ها باشید و سلامت آن ها را تضمین کنید، تا داشته ها و وردی های سالم  ذهن، موجب نظر و خروجی های سالم آن شود. فراموش نکنید، نگاه و عمل مثبت محصول نظر و اندیشه مثبت می باشد.

2- عوارض و آسیب های تلخ و گزنده نگاه منفی و بدبینی را برای خود تداعی کنید و گاهی بنویسید این اقدام، هر چند ساده و به ظاهر کوچک، اثر بسیار مهمی را در کنترل بدبینی خواهد داشت همان طور که میزان شناخت مادر زمینه عدم رعایت بهداشت جسمی موجب حساسیت و دقت بیشتر ما در رعایت ضوابط بهداشتی خواهد شد، آگاهی از آثار آزار دهنده بدبینی (از جمله از دست دادن آرامش و نشاط روحی، انزوا و گوشه گیری و کناره گیری اطرافیان از معاشرت با فرد بدبین، افسردگی و کسالت، دیگری با اعضای خانواده، بیکاری، فقر و اعتیاد) نیز ما را از فرو غلتیدن در گرداب بدبینی و سوء ظن باز خواهد داشت.

3- فاصله گرفتن از افراد بدبین و سیاه اندیش و نق زن از پیش شرط های مهم مهار و درمان بدبینی است. چرا که آدمی بر کیش و روش معاشران خود زندگی می کند بهتر است هم نشینان ما از نظر عقلی و ایمانی و علمی برتر از ما باشند تا بر دانش و نشاط فکری ما بیفزایند.



4- مطالعه کتب دینی، عرفانی، اخلاقی و روانشناسی کاربردی، تأثیر فوق العاده ای در ذهن و زندگی زیبای علمی و اخلاقی داشته و همچون چراغی راه را بر ما روشن و بدی ها و بدبینی ها (که اغلب ریشه در جهل و نادانی دارد) را از میان بر خواهد داشت.

5- بعد از مطالعه و مشورت معاشرت با خوبان، مصمم و قاطع بر اساس آن چه از این طریق به دست می آورید عمل کنید. این امر موجب خروج از بلاتکلیفی، تأثیرپذیری های کاذب ذهن بینی و بدبینی خواهد شد.

6- انسان مومن و معتقد طهارت و پاکی و خوبی را اصل و عدم پاکی را فرع می داند. ما بر اساس آموزنده های دینی حق نداریم در برخورد با افراد آنان را ناسالم و ناصالح بدانیم. در رساله عملیه هم مراجعه تقلید آمده است: حق ندارید آب جوی شهر و یا فرش و لباس آدم حتی بی نماز را نجس بدانید. اصل در برخورد با اشیاء و کالاها بر طهارت و پاکی است مگر عکس آن ثابت شود.

بنابر این آموزه مهم، در تعاملات اجتماعی به خصوص در ارتباط با دوستان و آشنایان و اعضای خانواده باید تابع اصالت پاکی و طهارت و سلامت باشیم.

7- مسائل، حوادث و برداشت های گذشته خود را مرور کنید تا به این واقعیت برسید که چه میزان از برداشت ها و تحلیل‌های ذهنی منفی شما با واقعیت منطبق بوده است. آنچه مسلم است بر اساس اصل عبرت گرفتن از گذشته خود، میزان بدبینی و سوء ظن شما به شدت کاهش خواهد یافت.

8- بر اساس، این روایت از امام علی (علیه السلام) عمل کنید که فرمود: «برای تربیت خود همین کافی است که از آن چه در دیگران می بینید و نمی پسندید دوری کنید».

بنابراین اصل مهم دینی و روانشناختی، آیا تمایل دارید که دیگران شما را فردی غیر قابل اعتماد و ناسالم بدانند؟ آیا مایلید اطرافیان و معاشران شما هم نسبت به شما نگاهی منفی داشته باشند؟

فراموش نکنید که بدبینی عامل گناهان زیادی از جمله خیانت، غیبت، تهمت، تحقیر دیگران قطع رحم، اختلافات و منش های خانوادگی و فامیلی، قتل و ... خواهد شد. لذا اگر نمی خواهید مرتکب گناهان مذکور شده و یا دیگران علیه شما وارد سخن و عمل شوند [به خاطر منافع دینوی هم شده] بدبینی و سوء ظن را ترک کنید. 3


پی نوشت:
1.www.honarehzendegi.com
2.www.beytoote.com
3.www.article.tebyan.net